połowiczne uczestnictwo

gdzieś w okolicach słonecznego miejskiego placu z dziwną fontanną, na trasie tramwaju oznaczonego czerwoną kartką, Sontag i Rymkiewicz przemówili do mnie na ten sam temat. wspaniały dwugłos, który powołałam do życia takim, a nie innym, doborem lektur na te przedwiosenne dni. ona miała na myśli fotografowanie, on — spacerowanie warszawskim starym miastem, które zostało wyposażone przez historię w przeróżne okropności. oboje chcieli mi powiedzieć tego dnia o pozornym uczestnictwie. o połowiczności bycia w czymś. o tym, co da się zamknąć w zdaniu: „trochę tak, trochę nie”.

„Fotografia stała się jednym z najważniejszych wynalazków umożliwiających doznanie czegoś, tworzących pozory uczestnictwa. (...) Fotografia to w gruncie rzeczy akt nieinterwencji. Groza wiejąca ze znakomitych osiągnięć fotoreportażu — na przykład z fotografii wietnamskiego mnicha buddyjskiego sięgającego po kanister z benzyną, bengalskiego partyzanta zakłuwającego bagnetem związanego zdrajcę —  bierze się częściowo stąd, że zdajemy sobie sprawę z tego, jak łatwo można wybrać fotografowanie w sytuacjach, w których fotograf ma wybór między zrobieniem zdjęcia a czyimś życiem. Osoba interweniująca w czasie wydarzenia nie może go rejestrować, osoba rejestrująca nie może interweniować. (...) Nawet jeśli korzystanie z aparatu nie daje się pogodzić z fizyczną interwencją, to i tak stanowi jakąś formę uczestnictwa. Aparat fotograficzny można porównać do stacji obserwacyjnej, ale wykonywanie zdjęcia jest czymś więcej niż bierną obserwacją. Podobnie jak podglądactwo o charakterze erotycznym, jest swoistą zachętą — co najmniej ukrytą, a często jawną —  do tego, by to co się dzieje, działo się nadal.”

Susan Sontag

„O fotografii”

„Zresztą właśnie dlatego Stare Miasto jest takie miłe, takie przyjemne do mieszkania. Działy się tam, od wieków i przez wieki, różne okropności (wieszano, ścinano, mordowano i tak dalej) i chodząc po Rynku czy po jednym i drugim Dunaju chodzi się między tymi okropnościami, trochę w nich uczestnicząc, ale trochę nie. Właśnie to połowiczne uczestnictwo (bez najgorszych konsekwencji) jest czymś bardzo przyjemnym.”

Jarosław Marek Rymkiewicz

„Kinderszenen”

przekazy nie są do końca tożsame. rymkiewicz dyskretnie ironizuje, sontag fascynująco objaśnia, spostrzega (trochę dla samej siebie, jak to eseistka). mają inne cele, wchodzą w odmienne gatunki, różni ich perspektywa. a ja mimo wszystko oniemiałam na ten słowny sznur. może jest tak, że piszemy wciąż o tym samym na różne sposoby? czerpiemy z puli wielkich pojęć, orbitujemy wokół nich, przydajemy im słów a tematy wracają jak perseweracje i jest ich mniej, niż nam się wydaje.

dziś dołączył jeszcze montaigne, który przywołując w „Próbach” psamenita, króla egiptu, widzi w nim współczesnego sobie księcia, w podobny sposób walczącego z przelewającym się smutkiem.

faza fascynacji. leibovitz, sontag, nabieranie czasu, wiedzy, czytanie. pilne przygotowania przed krokiem na kolejny schodek. gromadzenie nie-obrazów.